Met vier natuurinclusief werkende boerenfamilies schreven we in op de aanbesteding voor 38 hectare pachtgrond in de Warmondse Boterhuispolder. Door de uitkomst viel onze toekomstdroom in duigen. Niet alleen de droom van familie de Willigen van de Lakenvelder Boerderij, die hierdoor per direct haar veestapel zal moeten afvoeren. Ook het gebiedsplan dat we samen met een groep ‘streekholders’ ontwikkelden, staat nu op losse schroeven.

De gemeente Teylingen verkiest financieel gewin op de korte termijn boven het realiseren van een duurzaam toekomstperspectief voor het buitengebied en een mooie leefomgeving voor haar inwoners en bezoekers. De opzet van de aanbesteding maakte boeren die reeds natuurinclusief werken bij voorbaat kansloos.

Stap voor stap naar een gezamenlijk toekomstperspectief

In de Boterhuispolder en de aangrenzende Zwanburgerpolder werken we al jaren intensief samen: de Lakenvelder Boerderij, Boerderij Boterhuys, boerderij de Eenzaamheid en (voormalige boerderij) Warmond Buiten. Gezamenlijk werken we aan het weidevogelbeheer, voeren we allerlei natuurinclusieve beheersmaatregelen door en verkopen we elkaars producten. Zo groeide gaandeweg een plan met een perspectief voor de lange termijn. Door onze bedrijven verder te integreren, willen we de komende jaren en decennia een nog grotere meerwaarde voor de regio leveren. Onze kernwoorden: vakmanschap, rentmeesterschap en nabuurschap. 

Land van Wei & Water: van erfdenken naar gebiedsdenken

Met het Land van Wei & Water maken wij de stap van erfdenken naar gebiedsdenken. Het plan gaat uit van ‘open erven’ waarop iedereen welkom is. We combineren natuurinclusief boeren, ambachtelijke zuivelbereiding, natuurbeheer, en bieden educatie- en recreatiemogelijkheden. 
Door bijvoorbeeld alle zuivelbereiding op één locatie te concentreren, maken we een verdergaande rewilding van de Zwanburgerpolder mogelijk. Het plan vraagt dan ook om een integrale gebiedsaanpak om de door ons voorgestelde maatschappelijke waarden te kunnen realiseren. De 38 hectare pachtgrond, middenin de polder, speelt hierin een onmisbare rol.

Een antwoord op maatschappelijke opgaven 

Het plan voorziet in samenwerking met lokale overheden en waterschappen om belangrijke maatschappelijke opgaven aan te pakken. Niet alleen stikstof, klimaatverandering, bodem- en waterkwaliteit, ook ‘natuurgeletterdheid’, de relatie tussen stad en regio, sociale cohesie en eenzaamheid komen als thema’s in ons plan terug. 

Samen met een brede groep ‘streekholders’

Een brede groep ‘streekholders’ werkte mee aan de ontwikkeling van het plan en erkende de meerwaarde. We ontwikkelden ons plan samen met onder meer gemeente Teylingen, provincie Zuid-Holland, Hoogheemraadschap Rijnland en inwoners van Leiden en omstreken. Gezamenlijk meenden wij hiermee een landelijke voorbeeldfunctie te kunnen vervullen. 

Tot 29 januari jongstleden, toen bleek dat de gemeente de 38 hectare pachtgrond wil gunnen aan een andere beoogde pachter. En daarmee gaat er een streep door ons plan en door ons toekomstperspectief.

Wil je ons steunen?

Wij strijden voor een herziening van het gunningsbesluit en tekenen daarom bezwaar aan. Om snel een goed bezwaarschrift te schrijven, roepen we de hulp in van topjuristen. Met deze crowdfunding bekostigen we voornamelijk hun inzet, samen met andere kosten die we moeten maken om de Lakenvelders én ons gebiedsplan te redden.

Wat is er misgegaan?

• Door het Didam-arrest moeten veel pachtgronden tegenwoordig openbaar worden aanbesteed. Hoewel een overheid mogelijkheden heeft om daar van af te zien, hebben we er begrip voor dat de gemeente hier voor heeft gekozen. Maar aanbestedingsexperts geven aan: er is beleidsruimte om gebruik te maken van bijzondere voorwaarden – bijvoorbeeld om te zorgen dat een gebiedsproces als het onze niet onmogelijk wordt gemaakt. Dit is op geen enkele manier gebeurd.
• Ook de wegingsfactoren kunnen door de verpachter zelf worden bepaald. Nu deze uiteindelijk (na afloop van het proces) bekend zijn gemaakt, blijkt dat de prijscomponent verreweg de meest bepalende factor was. In zo’n situatie zijn natuurinclusieve boeren zonder mestoverschot bij voorbaat kansloos. Omdat mest afvoeren tegenwoordig peperduur is, zijn veel boeren namelijk bereid uitzonderlijk hoge pachtsommen te betalen. Bijvoorbeeld Staatsbosbeheer houdt hier rekening mee door de factor prijs veel minder sterk te laten meewegen. Het feit dat gemeente Teylingen dit bij haar besluit niet heeft meegenomen, verbaast ons in hoge mate. De gemeente handelt daarmee in strijd met haar beleid in de Omgevingsvisie 2024 om natuurinclusieve landbouw te steunen in het Kagerplassen gebied.
• Treurig genoeg moeten we constateren dat in de gemeente Teylingen het financiële gewin op de korte termijn (20.000 euro per jaar) de doorslaggevende factor is. We zijn ons ervan bewust dat veel gemeenten, waaronder Teylingen, de komende jaren voor budgettaire uitdagingen staan die vele groepen in de samenleving raken en dat het budget ergens vandaan moet komen. Dat neemt niet weg dat bij een maatschappelijke belangenafweging ook de historie, de toekomst en andere dan financiële waarden in de besluitvorming meegenomen moeten worden – zoals overigens ook is vastgelegd in diverse gemeentelijke beleidsstukken.
• Ten slotte is deze financiële afweging penny-wise-pound-foolish. Met ons gebiedsinitiatief hebben we laten zien dat we zelf aanzienlijke (private) financiële middelen kunnen mobiliseren voor het gebied en omgeving. Ook lanceerden we succesvolle initiatieven zoals Blije Koe zuivel en Oogst.
• Juist de boerendiversiteit maakt ons gebied uniek. Wat ons dan ook zorgen baart, is dat de onzorgvuldige aanbesteding van pachtgrond niet alleen een streep zet door dit toekomstperspectief, maar ook de onderlinge verhoudingen in onze polder op scherp zet. Dat families die al generaties lang goede boeren en buren zijn tegenover elkaar worden gezet. Hier moeten we echt voor waken. Het levert alleen maar verliezers op.
• Voor zowel de nieuwe beoogde pachter als voor ons is nu een hele ingewikkelde, onveilige situatie ontstaan. Er zijn veel vragen over de procedure en belangenweging. Daarnaast is de grondprijs opgedreven en is er niet genoeg grond voor ieders plannen. Een samenwerking afdwingen als quick fix, waar de gemeente nu op aanstuurt, is in zo’n complexe situatie niet mogelijk. We zijn bereid tot samenwerking, maar hadden dat liever vóór de aanbesteding verkend. Voor eventuele samenwerking is veel vertrouwen nodig en dat kost tijd.

Lees- en kijkvoer:

• Ontwerpbureau Reframing Studio over het Land van Wei en Water
• Trouw: Hoe alle problemen van de landbouw samenkomen in de idyllische Boterhuispolder 
• NRC: 'De gemeente kiest liever voor geld dan voor grutto's'
• Sleutelstad: ‘Natuurinclusieve boeren buitenspel door niet meerekenen mestoverschot’
• Leidsch Dagblad: Fam van der Heden zag een prachtige kans om de overstap naar biologisch te maken
• De Teyding: Raad Leiderdorp vraagt raad Teylingen de juiste keuzes te maken in Boterhuispolder
• Ook op de website van de Lakenvelder boerderij lees je meer over deze kwestie